Eind dit jaar sluit de werkruimte die ik eens deelde met acht andere freelancers. Tijd voor iets nieuws en ja, there are no endings, only new beginnings.
Het mooie van onze gedeelde ruimte heb ik altijd gevonden dat we er met allemaal verschillende achtergronden bij elkaar zitten (en dat je niet de telefoon hoeft op te nemen voor je collega’s). Nu we de boel opruimen, vroeg ik een paar kantoorgenoten: hoe ziet in jouw vakgebied een geweldig einde eruit?
Chopin
Het begon allemaal met kantoorgenoot Ian Gaukroger. Hij is klassiek pianist. Een van de eerste keren dat ik Ian zag spelen was in het concertgebouw. Tegenwoordig geeft hij vooral concerten op zijn woonboot. Als Ian over componisten praat, heeft hij het over intieme vrienden. Ian groeide op in Zimbabwe, en woonde voor zijn muziek in Londen, Hong Kong en (up state) New York voor hij naar Nederland kwam. Inmiddels werkt hij vooral als vertaler.
‘Je wilt een afgerond verhaal horen. Een einde is perfect als alle harmonieën oplossen,’ zegt hij ‘maar dat hoeft ook niet altijd.’ Het geldt bijvoorbeeld niet voor zijn favoriete einde: de tweede ballade van Chopin. Die maakt er eigenlijk maar een potje van. ‘Het stuk gaat over boosheid, over onopgeloste woede. Rusland is kort ervoor Polen binnen gevallen. Het begint daarom met een Pools wiegenlied, met onschuld, en gaat over in geweld. Het eindigt met tranen – want toen Chopin het componeerde waren de Russen nog steeds in Polen. Je hoopt op een happy ending, maar je krijgt het niet.’
The Godfather
Gerben maakte ook alweer jaren deel uit van ons kantoorgenootschap. Gerben is scenarioschrijver en werkte eerder voor Goede Tijden, Slechte Tijden. Hij schreef de laatste jaren iedere keer een Sinterklaasfilm voor in de bioscoop en kan precies uitleggen wat een goed filmeinde maakt. ‘Een goed einde is een einde dat evengoed verrast als klopt. Een einde dat een antwoord geeft op de vraag die je als kijker al vroeg in de film of aflevering bent gaan voelen,’ stelt hij. ‘Als het lukt om die vraag te beantwoorden op een manier die je niet had kunnen zien aankomen, maar die wel klopt met de karakters die je in de loop van het verhaal hebt leren kennen, heb je een goed einde.’
Als het goed is, weet je als schrijver dus van tevoren niet hoe je precies gaat eindigen. ‘Als je toch eindigt zoals je van tevoren had gedacht, heb je waarschijnlijk voor niks gewerkt; heb je niks nieuws ontdekt en heb je onbewust iets anders nagedaan.’ Zijn favoriete einde: het einde van de film The Godfather deel 1.
Simone
Lise Brenner kwam er het laatste bij. Ze is een Amerikaanse choreograaf en danser, en helpt tegenwoordig andere dansers om zich uit te drukken in taal. Een van de beste eindes in hedendaagse dans die ze ooit heeft gezien was in 1994 in New York met Simone Forti en Steve Paxton, twee grote improvisatiedansers en vernieuwers. Ze dansten afwisselend solo’s voor een publiek van zo’n 120 mensen. ‘Simone kwam op voor haar vierde solo. Ze werkte met krantenkoppen, en ze verspreidde de NY Post van die dag over het podium, las stukjes hardop en reageerde daarop met beweging. Ik wachtte tot die willekeurige bewegingen samen een dans zouden vormen, maar in plaats daarvan schudde ze haar hoofd en verliet het podium.’
Simone kwam opnieuw op, schuifelde door het papier op het podium, strekte een teen of een been. En stopte. ‘Terwijl ze de krant bij elkaar raapte zei ze: “Dit gaat niet werken. Ik ben klaar voor vandaag, dit was alles. Welterusten!” 120 mensen hijgden, fluisterden en giechelden: “Ze is echt weg!” Ik viel terug in mijn stoel, ontdaan dat het zo was en ze dat ook gewoon zei.’
Sonny Boy
En ikzelf dan? Een goed einde is voor mij een eind dat snel volgt na de ontknoping, en niet nog hele levensverhalen vertelt. En een perfect einde is als de held zijn doel bereikt en niet doodgaat op het laatste moment, als ik de film of het boek lang intens met diegene heb meegeleefd. Als ik tijd investeer in een verhaal, dan wil ik eruit komen met het gevoel dat we samen iets getrotseerd hebben. Dat gezegd hebbende, is het einde dat me altijd is bijgebleven dat van Sonny Boy van Annejet van der Zijl. Een boek (of de film) lang leef je intens mee met Waldemar en Rika, een uitzonderlijk koppel dat trouw is aan hun gevoel, ondanks hun verschillende achtergrond. Het kan dan ook niet anders dan dat ze in de Tweede Wereldoorlog worden opgepakt en vermoord. Waldemar belandt op een schip dat wordt getorpedeerd.
Een nog lang en gelukkig zat er dus niet in. Maar Van der Zijl lost dat elegant op door het boek te eindigen waar het begon. Waldemar is een geweldige zwemmer. Ze voert de lezer terug naar Paramaribo, waar hij zijn lange zwemtochten eens begon. En schrijft: ‘Het grijsbruine, warme water van de rivier klotste loom tegen de steigers en Waldemar zwom, hij zwom naar huis.’
