Toen ik begin twintig was, stuitte ik op een boek met een fascinerend omslag: een uit leem opgetrokken moskee. Het boek ‘Ségou’, de beroemde familiekroniek van Maryse Condé, speelt zich af in het Bambara-rijk in Mali. Na deel één verslond ik deel twee en toen ik ook dat uit had, wist ik dat ik erheen moest. Er wachtte een stukje thuis op me.
Het werd mijn eerste reis naar Afrika en alhoewel ik met een groep zou reizen, besloot ik twee weken eerder alleen te vertrekken om die moskee te bekijken. Ik landde in hoofdstad Bamako, waar de wegen van zand waren, en mensen zich na het donker bij eetstandjes aan de kant van de weg zich schaarden en bij het licht van een olielamp of kaars hun maaltijd naar binnen werkten. Ik bezocht een jonge vrouw en haar familie op hun met leem ommuurde erf en at een mango uit hun boom. En ik zag uiteraard de imposante moskee van Ségou, een zandkasteel dat er al eeuwen stond en na ieder regenseizoen weer werd bijgewerkt.
Roze lakens
Op een avond liep ik nadat ik wat had geflirt met de Libanese hotelmanager terug naar mijn kamer, aan een door de maan verlichtte binnenplaats. De deur van mijn kamer was een paar meter van me vandaan toen ineens het licht uitging. Ik viel languit met mijn neus in het zand, zweefde weg, kwam weer bij. Mijn armen en benen weigerden dienst. Mijn hotelkamer lag buiten mijn bereik, besefte ik, en dat was niet zo erg, maar ik wilde graag op mijn rug liggen. Het lukte me mijn lichaam met een onhandige ruk om te draaien. Ik verloor weer mijn bewustzijn. Toen ik bij kwam, keek ik naar duizenden sterren aan de donkere hemel en dacht, dit is het.
De Libanese hotelmanager vond me daar. Hij droeg me naar zijn kamer en verzorgde me, terwijl ik in de dagen die volgde een amoebe de baas probeerde te worden. Mijn leven beperkte zich tot iets proberen binnen te krijgen – en vooral te houden. Ik herinner me nog bezorgde blikken, oud roze lakens en verder niets. Een paar dagen later had ik ineens een idee. Ik zocht naar pen en papier en begon te schrijven.
Sindsdien weet ik dat als mijn creativiteit weer begint te stromen, het ergste voorbij is.
Klomp klei
Daar moest ik laatst aan denken toen ik creatief therapeut Suzanne van Zutphen sprak. Ze heeft een eigen praktijk, Bloei. Mensen komen bij haar met ernstige persoonlijkheidsstoornissen, maar ook met tijdelijke aandoeningen zoals een depressie.
‘Hoe werkt dat dan?’ vroeg ik. ‘Je bent depressief, je krijgt een klomp klei en dan?’
‘Soms is het feit dat iemand komt al heel wat,’ zei ze.
Dat klonk als een heel bescheiden doel. Tot ik me mijn tijd in Ségou herinnerde. ‘Je bedoelt dat creativiteit de eerste stap is naar genezen?’
‘Ja,’ zei ze. ‘En creativiteit heeft het in zich om oude trauma’s op te lossen.’
