Laatst was ik naar een prachtige dansvoorstelling. Ik was daar samen met Lise Brenner, een New Yorkse danser en choreograaf die inmiddels in Nederland woont en creatieve makers coacht om hun verhaal op papier te krijgen. Terwijl we daar zo zaten vroeg ik me af: is een moderne dans ontwikkelen hetzelfde als een verhaal vertellen?
‘Voor mij is een choreografie ontwikkelen eerder dichten dan proza schrijven,’ zegt Lise als we een paar weken later op een zonnig terras neerstrijken en ik mijn recorder aanzet. De ene choreograaf is een verhalenverteller, de ander een dichter, een derde focust zich op grammatica met een bijna mathematische benadering van dans, legt ze uit. Waar de één een terugkerend refrein inzet om het podium op te bouwen voor een scène en daarbij verhalende elementen inzet, wil de ander met een terugkerende beweging simpelweg een staat van zijn uitdrukken. ‘Bij de wals van de bloemen in De Notenkraker, probeer je als choreograaf bijvoorbeeld je voor te stellen hoe een roos zou dansen.’ De Notenkraker is dan ook een mix van storytelling (een kerstfeest, kinderen vechten om speelgoed) en poëzie (walsende bloemen, dansende sneeuwvlokken).
Ontwikkeling van lichamelijkheid
Lise is dochter van een journalist en een hoogleraar Engelse literatuur. Ze schreef van jongs af aan gedichten. En toen ontdekte ze dans. ‘Ik wist gelijk dat dat was wat ik wilde doen. De stap van poëzie naar dans was van drie naar vier dimensies gaan: je hebt tijd, ruimte, relaties tussen mensen en tussen mensen en de ruimte; en een ontwikkeling van al die lichamelijkheid tot gevoel, emotie, sfeer, wat samen een spanningsboog vormt.’
Wat mij fascineert als ze vertelt over haar werk, is hoe ze de verbinding legt tussen emotie en een concreet gebaar. Ze begint met een gevoel dat ze wil onderzoeken, zoals het verlies van haar vriend Stuart, die stierf tijdens de aidsepidemie. Dat koppelt ze aan een specifieke beweging ‘want dan wordt het echt’. Dat doet ze door een nieuwe taal te ontwikkelen. ‘Ik ga op zoek naar het juiste vocabulaire om mijn verhaal te vertellen, of een specifiek gevoel over te brengen. Ik kan maanden in de studio doorbrengen om een nieuw vocabulaire te ontwikkelen voor mijn verhaal.’
Kladversies
Als ze eenmaal de juiste muziek heeft gevonden en een kleine sequentie heeft, dan haalt ze de danser of dansers erbij, en bouwen gezamenlijk een dansvoorstelling op. Want dat is net zo belangrijk. Je kunt nu eenmaal prachtige dingen verzinnen, maar zeker bij zoiets ongrijpbaars als een gevoel is de vraag: komt het ook over? ‘Ik wil altijd kladversies laten zien. Omdat je pas weet wat je hebt als je het hebt laten zien aan een publiek. Je kunt een hele betekenisvolle pas verzinnen die voor de danser helemaal goed voelt. Maar als de beweging niet overkomt op het publiek, dan werkt het niet.’
Een dansvoorstelling hoeft helemaal geen lineair verhaal te zijn. De maker heeft veel meer mogelijkheden. Maar een dans komt pas tot leven als de maker een reis heeft afgelegd in sfeer of gevoel. En dat is, bedenk ik als ik terug fiets naar huis, wat ik leer van deze uitzonderlijke maker: heel bewust nadenken over hoe je een gevoel zichtbaar maakt voor anderen.
Meer over Lise Brenner vind je op www.lisebrenner.com
Foto: LeineRoebana
